maandag 25 februari 2019

Wapenexportbeleid Europese Unie onder druk


Op 22 januari tekenden Angela Merkel en Emmanuel Macron het Verdrag van Aken, een gezamenlijk plan voor de Europese Unie. (Aachener Vertrag/Traité d'Aix-la-Chapelle). Artikel 4 van dit Verdrag gaat over interne en externe veiligheid, militaire samenwerking en wapenproductie. Berlijn en Parijs willen nauwer samenwerken en hun wapenexportbeleid op elkaar gaan afstemmen. Een Frans-Duitse Defensie- en Veiligheidsraad moet daarop gaan toezien.
Het s nog niet duidelijk wat voor wapens de landen samen willen maken, maar deskundigen vermoeden dat het zal gaan om nieuwe gevechtsvliegtuigen, drones en standaard gevechtstanks Volgens het Amerikaanse militaire tijdschrift Defense News de “ruggegraad van de Frans-Duitse defensieambities, met een omvang van tientallen miljarden dollars”. Spanje mag meedoen aan de ontwikkeling van vliegtuigen. Maar de baas van Duits/Frans wapenbedrijf Airbus waarschuwt de Britten dat ze in geval van een 'harde Brexit' buiten de boot vallen.
Er lopen al een aantal grote gezamenlijke Europese wapenprojecten, zoals het A400M militair transportvliegtuig, de Tiger aanvalshelikopter, de NH90 transporthelikopter en de Europese observatiedrone (Eurodrone MALE) met omvangrijke uitwisseling van onderdelen, in elk geval tussen Duitsland en Frankrijk. De Britse krant de Guardian schrijft dat de Fransen en Duitsers met het Verdrag van Aken hun neus ophalen naar andere EU-landen. Want de belangen van de Frans-Duitse wapenindustrie zijn niet dezelfde als die van de Europese wapenindustrie als geheel. De kleinere landen zijn bang dat Frankrijk en Duitsland hen plat willen drukken. En als het Verdrag de relatie met Washington en de Amerikaanse wapenindustrie in gevaar brengt gaan andere EU zeker spaken in het wiel steken. De VS zijn na Saoedi-Arabië de belangrijkste klant van Europese wapenindustrie.
De Europese wapenindustrie wordt gesteund voor een sterkere positie ten opzichte van de VS en China, maar om de investeringen terug te verdienen moet ook geëxporteerd worden naar landen buiten Europa. De verschillen tussen Frankrijke en Duitsland zijn hierbij moeilijk over het hoofd te zien, vooral als het gaat om wapenexport naar Saoedi-Arabië. In reactie op de moord op journalist Khashoggi en op de oorlog in Jemen is Duitsland gestopt met het afgeven van exportvergunningen voor wapens naar Saoedi-Arabië. Frankrijk gaat ongestoord door met zijn wapenexporten, een enkele brutale parlementariër ten spijt.
Er is voortdurend strijd om de wapenexportmaatregelen te versoepelen en het is de vraag hoe lang de Duitse positie stand houd. De Britse MP Graham Jones heeft Duistland opgeroepen de export weer te hervatten, al was het maar omdat de aandelen van Britse wapenboer BAE dalen nu wordt gevreesd voor een exportverbod van de (gezamenlijk gebouwde) Tornado-vliegtuigen. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Michael Roth zei in het weekblad Der Spiegel: “Frans-Duitse samenwerking geeft de mogelijkheid om Europa onafhankelijker te maken, maar we zullen hier ook bereid moeten zijn tot compromissen." Zijn collega voor Defensie Ursula von der Leyen zei: “Aandringen op een maximale positie leidt niet tot een sterke gezamenlijkheid.”
Een nieuwe testcase dient zich aan bij een potentiele Franse verkoop van de MBDA Meteor air-to-air raket aan Saoedi-Arabië, geschatte waarde US$1 miljard, waarvan belangrijke onderdelen zijn geproduceerd door de Duitse wapenindustrie. Berlin wil naar verluidt de export tegenhouden. Gelukkig staan de Duitsers niet alleen in hun beleid en heeft een aantal kleinere landen, waaronder Nederland, de wapenexport naar Saoedi-Arabië ook stil gelegd. Het is belangrijk nu onze poot stijf te houden, niet alleen voor dit conflict maar voor het hele toekomstig Europees wapenexportbeleid.